Clean Code - Code Sạch

Clean Code là gì?

Clean Code là code được viết một cách rõ ràng, dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì. Đây không chỉ là về việc code chạy đúng, mà còn về việc code được viết tốt như thế nào.

“Any fool can write code that a computer can understand. Good programmers write code that humans can understand.” - Martin Fowler

Đặt tên có nghĩa (Meaningful Names)

1. Tên biến rõ ràng

❌ Tên xấu:


# Không rõ nghĩa
d = 86400  # Là gì?
t = time.time()  # Time gì?
data = [...]  # Data gì?
 
# Quá ngắn, không có nghĩa
a = 10
x = calculate(a)

✅ Tên tốt:


# Rõ nghĩa, dễ hiểu
SECONDS_PER_DAY = 86400
current_timestamp = time.time()
customer_orders = [...]
 
# Mô tả rõ mục đích
max_retry_attempts = 3
user_age = 25
is_authenticated = True

2. Tên hàm thể hiện hành động

❌ Tên xấu:


def data(user):
    # Làm gì?
    pass
 
def process(item):
    # Process gì?
    pass
 
def x():
    # Không biết làm gì
    pass

✅ Tên tốt:


def get_user_profile(user_id: str) -> dict:
    """Lấy thông tin profile của user."""
    pass
 
def calculate_total_price(items: list) -> float:
    """Tính tổng giá của các items."""
    pass
 
def validate_email_format(email: str) -> bool:
    """Kiểm tra định dạng email có hợp lệ không."""
    pass

3. Tên class là danh từ

❌ Tên xấu:


class ProcessData:  # Động từ, không rõ
    pass
 
class Manager:  # Quá chung chung
    pass
 
class DoSomething:  # Không rõ làm gì
    pass

✅ Tên tốt:


class UserAccount:
    """Đại diện cho tài khoản người dùng."""
    pass
 
class OrderProcessor:
    """Xử lý các đơn hàng."""
    pass
 
class EmailValidator:
    """Validator cho email."""
    pass

Hàm ngắn gọn và làm một việc

Nguyên tắc: Một hàm chỉ làm một việc

❌ Hàm làm nhiều việc:


def process_user_registration(user_data):
    # Validate
    if not user_data.get('email'):
        raise ValueError("Email is required")
    if len(user_data.get('password', '')) < 8:
        raise ValueError("Password too short")
 
    # Hash password
    import hashlib
    hashed = hashlib.sha256(user_data['password'].encode()).hexdigest()
    user_data['password'] = hashed
 
    # Save to database
    import sqlite3
    conn = sqlite3.connect('users.db')
    cursor = conn.cursor()
    cursor.execute("INSERT INTO users VALUES (?, ?)", (user_data['email'], hashed))
    conn.commit()
 
    # Send welcome email
    import smtplib
    server = smtplib.SMTP('smtp.gmail.com', 587)
    server.send_message(...)
 
    # Log
    print(f"User registered: {user_data['email']}")
 
    return True

✅ Tách thành nhiều hàm nhỏ:


from typing import Dict
 
def validate_user_data(user_data: Dict) -> None:
    """Validate user registration data."""
    if not user_data.get('email'):
        raise ValueError("Email is required")
    if len(user_data.get('password', '')) < 8:
        raise ValueError("Password must be at least 8 characters")
 
def hash_password(password: str) -> str:
    """Hash password using SHA-256."""
    import hashlib
    return hashlib.sha256(password.encode()).hexdigest()
 
def save_user_to_database(email: str, hashed_password: str) -> None:
    """Save user to database."""
    import sqlite3
    with sqlite3.connect('users.db') as conn:
        cursor = conn.cursor()
        cursor.execute(
            "INSERT INTO users (email, password) VALUES (?, ?)",
            (email, hashed_password)
        )
        conn.commit()
 
def send_welcome_email(email: str) -> None:
    """Send welcome email to new user."""
    # Email sending logic
    pass
 
def log_user_registration(email: str) -> None:
    """Log user registration event."""
    import logging
    logging.info(f"User registered: {email}")
 
def register_user(user_data: Dict) -> bool:
    """
    Register a new user.
 
    Args:
        user_data: Dictionary containing email and password
 
    Returns:
        True if registration successful
    """
    validate_user_data(user_data)
 
    hashed_password = hash_password(user_data['password'])
    save_user_to_database(user_data['email'], hashed_password)
    send_welcome_email(user_data['email'])
    log_user_registration(user_data['email'])
 
    return True

Ưu điểm:

Mỗi hàm làm một việc rõ ràng
Dễ đọc, dễ hiểu
Dễ kiểm thử từng phần
Dễ tái sử dụng

Tránh Magic Numbers

❌ Magic Numbers:


def calculate_discount(price):
    if price > 1000000:
        return price * 0.1
    elif price > 500000:
        return price * 0.05
    return 0
 
# 1000000, 500000, 0.1, 0.05 là gì?

✅ Sử dụng constants:


# Constants với tên rõ nghĩa
PREMIUM_THRESHOLD = 1_000_000  # VND
STANDARD_THRESHOLD = 500_000   # VND
PREMIUM_DISCOUNT_RATE = 0.10   # 10%
STANDARD_DISCOUNT_RATE = 0.05  # 5%
 
def calculate_discount(price: float) -> float:
    """
    Calculate discount based on price.
 
    Args:
        price: Order price in VND
 
    Returns:
        Discount amount in VND
    """
    if price > PREMIUM_THRESHOLD:
        return price * PREMIUM_DISCOUNT_RATE
    elif price > STANDARD_THRESHOLD:
        return price * STANDARD_DISCOUNT_RATE
    return 0

Comment đúng cách

Khi nào NÊN comment:

1. Giải thích “Tại sao” chứ không phải “Cái gì”


# ❌ Comment giải thích code rõ ràng (không cần)
# Tăng i lên 1
i += 1
 
# ✅ Comment giải thích lý do
# Thêm 1 vào index vì API trả về index bắt đầu từ 0
# nhưng database của chúng ta bắt đầu từ 1
database_index = api_index + 1

2. Warning về hậu quả


def delete_all_user_data(user_id: str) -> None:
    """
    Delete all user data from system.
 
    WARNING: This operation is irreversible and will delete:
    - User profile
    - Order history
    - Payment information
    - All related data
 
    Use with extreme caution!
    """
    pass

3. TODO và FIXME


def calculate_shipping_fee(distance: float) -> float:
    # TODO: Implement dynamic pricing based on fuel cost
    # FIXME: This doesn't handle international shipping
    base_rate = 20000
    return base_rate + (distance * 5000)

Khi nào KHÔNG NÊN comment:

❌ Comment code rõ ràng:


# Lấy username
username = user.get_username()
 
# Kiểm tra nếu user active
if user.is_active:
    # In ra welcome message
    print(f"Welcome {username}")

✅ Code tự giải thích:


username = user.get_username()
 
if user.is_active:
    print(f"Welcome {username}")

Xử lý lỗi đúng cách

1. Sử dụng Exception thay vì return codes

❌ Return codes:


def divide(a, b):
    if b == 0:
        return None  # Lỗi?
    return a / b
 
result = divide(10, 0)
if result is None:  # Phải kiểm tra None
    print("Error")

✅ Exceptions:


def divide(a: float, b: float) -> float:
    """
    Divide two numbers.
 
    Args:
        a: Numerator
        b: Denominator
 
    Returns:
        Result of division
 
    Raises:
        ValueError: If denominator is zero
    """
    if b == 0:
        raise ValueError("Cannot divide by zero")
    return a / b
 
try:
    result = divide(10, 0)
except ValueError as e:
    print(f"Error: {e}")

2. Exception cụ thể

❌ Exception chung chung:


try:
    user_data = json.loads(data)
    user = create_user(user_data)
    save_user(user)
except Exception as e:  # Quá chung chung
    print("Something went wrong")

✅ Exception cụ thể:


import json
from typing import Dict
 
class UserCreationError(Exception):
    """Raised when user creation fails."""
    pass
 
class UserSaveError(Exception):
    """Raised when saving user to database fails."""
    pass
 
def process_user_data(data: str) -> None:
    try:
        user_data = json.loads(data)
    except json.JSONDecodeError as e:
        raise ValueError(f"Invalid JSON data: {e}")
 
    try:
        user = create_user(user_data)
    except Exception as e:
        raise UserCreationError(f"Failed to create user: {e}")
 
    try:
        save_user(user)
    except Exception as e:
        raise UserSaveError(f"Failed to save user: {e}")

Code Formatting

1. Consistent Indentation


# ✅ Consistent 4 spaces
def calculate_total(items):
    total = 0
    for item in items:
        if item.is_available:
            total += item.price
    return total

2. Line Length (< 80-100 characters)


# ❌ Quá dài
def create_user_with_all_details(first_name, last_name, email, phone_number, address, city, country, postal_code):
    pass
 
# ✅ Chia thành nhiều dòng
def create_user_with_all_details(
    first_name: str,
    last_name: str,
    email: str,
    phone_number: str,
    address: str,
    city: str,
    country: str,
    postal_code: str
) -> User:
    pass

3. Blank Lines


# ✅ Sử dụng blank lines để phân tách logic
def process_order(order_id: str) -> None:
    # Fetch order
    order = get_order(order_id)
 
    # Validate order
    if not order.is_valid():
        raise ValueError("Invalid order")
 
    # Process payment
    payment = process_payment(order)
 
    # Update inventory
    update_inventory(order.items)
 
    # Send confirmation
    send_order_confirmation(order)

DRY: Don’t Repeat Yourself

❌ Lặp lại code:


def send_email_to_customers(customers):
    import smtplib
    server = smtplib.SMTP('smtp.gmail.com', 587)
    server.starttls()
    server.login('user@example.com', 'password')
    for customer in customers:
        server.send_message(...)
    server.quit()
 
def send_email_to_admins(admins):
    import smtplib
    server = smtplib.SMTP('smtp.gmail.com', 587)
    server.starttls()
    server.login('user@example.com', 'password')
    for admin in admins:
        server.send_message(...)
    server.quit()

✅ Tái sử dụng code:


from typing import List
import smtplib
 
class EmailService:
    def __init__(self, smtp_host: str, smtp_port: int, username: str, password: str):
        self.smtp_host = smtp_host
        self.smtp_port = smtp_port
        self.username = username
        self.password = password
 
    def send_emails(self, recipients: List[str], message: str) -> None:
        """Send email to multiple recipients."""
        with smtplib.SMTP(self.smtp_host, self.smtp_port) as server:
            server.starttls()
            server.login(self.username, self.password)
            for recipient in recipients:
                server.send_message(message)
 
# Sử dụng
email_service = EmailService('smtp.gmail.com', 587, 'user@example.com', 'password')
email_service.send_emails(customers, customer_message)
email_service.send_emails(admins, admin_message)

Type Hints

✅ Sử dụng type hints:


from typing import List, Dict, Optional
 
def get_user_by_id(user_id: int) -> Optional[Dict]:
    """
    Get user by ID.
 
    Args:
        user_id: The ID of the user
 
    Returns:
        User dictionary if found, None otherwise
    """
    pass
 
def calculate_average(numbers: List[float]) -> float:
    """Calculate average of numbers."""
    if not numbers:
        return 0.0
    return sum(numbers) / len(numbers)

Tổng kết

Checklist cho Clean Code:

Tên biến, hàm, class rõ nghĩa
Hàm ngắn gọn, làm một việc
Không có magic numbers
Comment giải thích “tại sao”, không phải “cái gì”
Xử lý exception cụ thể
Code formatting consistent
Không lặp lại code (DRY)
Sử dụng type hints
Có docstring cho hàm, class

Công cụ hữu ích:

pylint: Kiểm tra code quality
black: Auto-format code
mypy: Type checking
flake8: Style guide enforcement


# Cài đặt
pip install pylint black mypy flake8
 
# Sử dụng
pylint your_file.py
black your_file.py
mypy your_file.py
flake8 your_file.py

Clean Code là một kỹ năng cần rèn luyện hàng ngày. Hãy bắt đầu áp dụng từng nguyên tắc một vào code của bạn!